Sıradan ağaçlardan onları ayıran büyüklükteki boya ve yaşa sahip
olan, bulundukları yörenin kültürünü ve tarihi özelliklerini taşıyan
ağaçlara anıt ağaç denir. Uzun ömürleri sayesinde geçmişi geleceğe
bağlayan, çeşitli mitolojik hikâyelerde ve destanlarda bulunan; şan, şeref
ve güçlülüğün sembolü olarak görülen doğadaki birçok zenginliklerden
biridir.
Bir ağaca anıt ağaç denilebilmesi için sahip olması gereken
ölçütlerden en başta geleni gövde ve tepe çapı boyudur. Bu ağaçların
kendi türlerinin ortalama boy ölçüleri ile arasında büyük ölçüde fark
vardır. Fakat bir ağacın sadece fiziksel özellikleri anıt ağaç olması için
yeterli değildir, yaşının en az bir asır olması gerekmektedir. Bu ölçüt ile
sınıflandırılan ağaçlara da Boyutsal Anıt Ağacı denir ve tespit edilirken ağaçların fiziksel özelliklerine göre puanlama yapılır. Başka bir ölçüt ise ağaçların bulundukları yerlerdeki tarihî bir olaya tanıklık etmiş olmaları ve o olay ile bağdaştırılmalarıdır. Bu ölçüte göre tarihî, folklorik ve mistik anıt ağaçları olmak üzere üçe ayrılır. Ayrıca bu özelliklere sahip oldukları için ilk bahsedilen ölçütteki fiziksel yönlere illaki sahip olmaları gerekmez.
Anıt ağaçların tespit, tescil ve ilan edilip koruma altına alınması Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğünün görevidir. Tabiat Varlıklarını Koruma Komisyonlarının verdiği tescil kararları Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına gönderilir ve Bakan tarafından onaylanır.
Türkiye’de bulunan anıt ağaçların sayısı en güncel hali ile 9369’dur. Bu ağaçların arasında en yaşlısı Zonguldak, Alaplı ilçesinde bulunur. Türü porsuk olan bu görkemli ağacın yaşı 4112 olarak tespit edilmiştir. Anadolu’daki bilinen en yaşlı ağaç olmakla kalmayıp dünyanın en yaşlı beş ağacı arasında da yer almaktadır.
Özel şehrimiz Sinop’ta bulunan anıt ağaçlara gelecek olursak, Erfelek-Salı köyünün Sökü Mahallesinde bulunan Padişah Kestanesi 2008 yılında anıt ağaç olarak kabul edilmiştir. Kestane ağacının tahmini yaşının 600 olduğu düşünülmektedir ve hala meyve vermektedir. Bunun haricinde Türkeli ilçesi Akçabük Köyü’nde yer alan ve yöre halkı tarafından “Koca Meşe” olarak bilinen ağaç, anıt ağaç olarak tescillidir. Ağacın 7,7 metre çapında ve bin yaşında olduğu tespit edilmiştir. Ayancık ilçesi sınırlarında ve İnaltı Mağarası yakınlarında Karlık Yaylası vardır. Bu yaylada da Saray Gölü ile Beş Kardeş Ağacı bulunur.
Hazırlayan: Iraz Maya Aksan